H Σκλίβανη είναι ένα ορεινό χωριό στον Δήμο Δωδώνης. Βρίσκεται νότια της πόλης των Ιωαννίνων και η πρόσβαση για τον επισκέπτη είναι εύκολη, μέσω της Ιόνιας Οδού. Το χωριό, το οποίο αποτελείται από 8 μαχαλάδες, χαρακτηριστικό παράδειγμα κτηνοτροφικής διαδρομής, αποτελεί πυρήνα ιστορίας, πολιτισμού και εκκλησιαστικής τέχνης.
Στον οικισμό σώζονται ιεροί Ναοί με σημαντικό διάκοσμο, υπάρχουν δύο Μουσεία, Εκκλησιαστικής Τέχνης και Νεότερης Ιστορίας, ενώ σε κοντινή περιοχή εντοπίζονται ερείπια της μολοσσικής Ακρόπολης Σκλίβανης, η οποία εκτιμάται πως ιδρύθηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα.
Καθοριστικό ρόλο στην διαφύλαξη και ανάδειξη της κληρονομιάς του τόπου, έχει η “Αδελφότητα Σκλιβανιτών Ιωαννίνων”, που λειτουργεί από το 1971. Ο πρόεδρος της Αδελφότητας Βασίλης Μαγγιώρος μας ξεναγεί στο χωριό, στους ναούς, στα μουσεία και παραθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ όλες τις πληροφορίες.
Το «Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης Σκλίβανης», στεγάζεται σε ένα από τα 4 παλαιά πετρόκτιστα σχολεία του χωριού και μετρά 10 χρόνια λειτουργίας.
Στις προθήκες του εκτίθενται θρησκευτικά έργα τέχνης, κινητά μνημεία, τα οποία προέρχονται από τους μεταβυζαντινούς ναούς της περιοχής. Πρόκειται για φορητές εικόνες, έργα ζωγραφικής και μεταλλοτεχνίας, λειτουργικά σκεύη, μικροαντικείμενα, εκκλησιαστικά αντικείμενα, παλαίτυπα, ιερατικά χρυσοκεντημένα άμφια κυρίως από τον 19ο αιώνα, καθώς και πολλά αργυρά εκκλησιαστικά σκεύη, τα περισσότερα δε, έργα εργαστηρίων της πόλης των Ιωαννίνων.
Οι συλλογές αυτές αποτελούν για τη Σκλίβανη την πλουσιότερη πηγή τεκμηρίων, που χρονολογούνται από τον 16ο έως τον 20ο αιώνα, με έμφαση στον 18ο και 19ο αιώνα.
Στον οικισμό, σώζονται ναοί με σπουδαίο γραπτό και ζωγραφικό διάκοσμο από τον 17ο και 18ο αιώνα. Πρόκειται για τους ναούς του Αγίου Γεώργιου, του Αγίου Βλάσιου, του Αγίου Νικόλαου, της Κοίμησης της Θεοτόκου, της Αγίας Μαρίνας, ενώ σημαντική είναι και η Μονή Αγίου Νικολάου.
Η παλαιότερη από τις εικόνες του Μουσείου είναι εκείνη της Αναστάσεως, από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Είναι έργο, πιθανόν του 16ου αιώνα, ιδιαίτερης λεπτότητας, που συμβαδίζει με το ευρύτερο καλλιτεχνικό πνεύμα της εποχής εκείνης στην Ήπειρο, με επιδράσεις από την δυτική τέχνη. Ο λιτός, συντηρητικός στο σχέδιο και τη χρωματική απόδοση χαρακτήρας της ζωγραφικής του 17ου αιώνα αντανακλάται σε εικόνες, όπως τον Χριστό Παντοκράτορα από τη Μονή του Αγίου Νικολάου. Έργα-εικόνες του 18ου αιώνα, χαρακτηρίζονται από τα ζωηρά χρώματα και την εκφραστική απλότητα της εποχής, ενώ η μετάβαση στον 19ο αιώνα αντιπροσωπεύεται από ανώνυμους και σπανιότερα επώνυμους δημιουργούς.
Οι εικόνες του 20ου αιώνα εκφράζουν τις προθέσεις της εκκλησιαστικής ζωγραφικής της εποχής για ρεαλιστική απόδοση, αλλά με προφανείς σχεδιαστικές αδυναμίες. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνεται η εικόνα του Αγίου Χριστοφόρου, έργο του «Πολύκαρπου Ζωγράφου εκ Χιονάδων Κονίτσης», ενός όψιμου εκπροσώπου του κύκλου των Χιοναδιτών ζωγράφων.
Μουσείο Νεώτερης Ιστορίας Σκλίβανης
Η καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας του χθες, η επιβίωση της, η παραγωγή αγαθών, η λαϊκή δημιουργία, το ιστορικό παρελθόν του τόπου, αποτυπώνονται μέσα στα εκθέματα του Μουσείου Νεώτερης Ιστορίας Σκλίβανης. Το Μουσείο στεγάζεται και λειτουργεί από το 2016 σε ένα ακόμη σχολείο στη συνοικία της Θεοτόκου, στο κέντρο του χωριού.
«Η μόνιμη συλλογή του Μουσείου, αντικατοπτρίζει την τοπική ιστορία του πρόσφατου παρελθόντος, μέσα από την άρρηκτη σύνδεση με την τοπική κοινωνία που υπηρετεί και αναδεικνύει», αναφέρει ο κ. Βασίλης Μαγγιώρος και σημειώνει με έμφαση πως τα εκθέματα του Μουσείου που χρονολογούνται από τα μέσα του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα, αποτελούν δωρεές των κατοίκων της Σκλίβανης.
Τα εκθέματα ταξινομούνται σε 3 θεματικές ενότητες, προκειμένου ο επισκέπτης, να κατανοήσει καλύτερα τις αντιλήψεις, την τεχνογνωσία, τα πρότυπα περασμένων εποχών.
Η 1η θεματική ενότητα, αφορά την «παραγωγή και απόκτηση αγαθών». Βλέπουμε στις προθήκες όλα τα αντικείμενα και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν σε κάθε οικογένεια, απαραίτητα για την γεωργία, την κτηνοτροφία, για την επιβίωσή της.
Η 2η θεματική σχετίζεται με την «επεξεργασία και μεταποίηση των πρώτων υλών». Εδώ εκτίθενται αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν για οικιακή χρήση, την κλωστοϋφαντική και την ενδυμασία. Πρόκειται, δηλαδή, για τα αντικείμενα εκείνα που βοηθούσαν να μετατραπεί το γάλα σε βούτυρο και τυρί, αλλά και το μαλλί να γίνει κουβέρτα, χαλί, ρούχο.
Η 3η ενότητα έχει θέμα την «Εθνική Αντίσταση» και περιλαμβάνει όπλα και λάφυρα πολέμου, τη σημαία του Συντάγματος Ξηροβουνίου, κράνη και ξιφολόγχες, αλλά και αρχειακά τεκμήρια της εποχής εκείνης.
Ο επισκέπτης ολοκληρώνει την εμπειρία του στο Μουσείο, σε μια μεγάλη αίθουσα, όπου εκεί θαυμάζει «χεριών έργα», όπως ενδύματα και ολοκληρωμένες τοπικές ενδυμασίες, εσώρουχα και υποδήματα, κοσμήματα και καλύμματα της κεφαλής αλλά και κλινοσκεπάσματα και ταπέτα.
Στη Σκλίβανη, το χθες και το σήμερα συνυπάρχουν για να προσφέρουν στον επισκέπτη μια γνήσια, αποκαλυπτική διαδρομή στο χρόνο.
