Ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία που σώζονται σήμερα στη Βόρεια Μακεδονία, τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Τρέσκαβατς (Treskavac), επισκέφτηκε την περασμένη εβδομάδα αντιπροσωπεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ), μετά από πρόσκληση του Ινστιτούτου Μνημείων και Μουσείων του Πρίλαπου (Prilep). Στόχος της επίσκεψης ήταν η συνεργασία των δύο πλευρών στο έργο της αναστήλωσης του καθολικού της Μονής.
Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Τρέσκαβατς ανεγέρθη τον 12o-13ο αιώνα και ανοικοδομήθηκε από τους Σέρβους βασιλείς Στέφανο Μιλούτιν και Στέφανο Δουσάν (14ος αι.). Σώζει πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο διαφόρων ιστορικών περιόδων (14ος, 15ος, 17ος, 19ος αι.). Στην τελευταία φάση, του 19ου αιώνα, πάνω από την κύρια είσοδο απεικονίστηκε ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος ΙΙ Παλαιολόγος, με τον γιο και διάδοχό του Μιχαήλ 8ο, σε μια τοιχογραφία που φαίνεται πως αντέγραψε παλαιότερη, των αρχών του 14ου αιώνα. Το μνημείο σήμερα παρουσιάζει στατικά προβλήματα, καθώς και ζητήματα προστασίας από ανερχόμενη υγρασία, τα οποία προκαλούν φθορές στο εσωτερικό του, στις τοιχοποιίες και στον ζωγραφικό του διάκοσμο.
Το ΕΚΒΜΜ, ανέλαβε να συνδράμει τις προσπάθειες του Ινστιτούτου παρέχοντας την πλούσια τεχνογνωσία του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού σε θέματα αναστήλωσης και συντήρησης βυζαντινών μνημείων. Η συνεργασία των δύο πλευρών εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρύτερου Μνημονίου που υπέγραψε το 2021 η πρόεδρος του ΕΚΒΜΜ καθηγήτρια Ναταλία Πούλου με την τότε υπουργό Πολιτισμού της Βόρειας Μακεδονίας Ιρένα Στεφόσκα (Irena Stefoska). Πρώτος καρπός της συνεργασίας υπήρξε η συντήρηση των τοιχογραφιών του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου (12ος αι.) στο Κουρμπίνοβο (Kurbinovo), η οποία χρηματοδοτήθηκε από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και ολοκληρώθηκε το 2024.
Η συνεργασία των δύο πλευρών στην αναστήλωση της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Τρέσκαβατς ξεκίνησε με την επίσκεψη – αυτοψία στο μνημείο, ενώ πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τον υπουργό Πολιτισμού της γειτονικής χώρας Ζόραν Λιούτκοφ (Zoran Ljutkov), ο οποίος ευχαρίστησε τους εκπροσώπους του ΕΚΒΜΜ και εξέφρασε την ικανοποίησή του για την αποδοχή της πρόσκλησης για συνεργασία, ενώ δήλωσε την πλήρη υποστήριξή του στο όλο εγχείρημα. Ακολούθησε εκτενής συνάντηση εργασίας, στην οποία συμμετείχαν και ο δήμαρχος Πρίλαπου Μπόρτσε Γιοβτσέσκι (Borce Jovceski), η διευθύντρια του Ινστιτούτου Μίμοζα Χρίστοσκα (Mimoza Hristoska) και οι συνεργάτες της που έχουν αναλάβει το έργο.
Την ελληνική αποστολή αποτέλεσαν μέλη του διοικητικού συμβουλίου του ΕΚΒΜΜ – o προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του ΥΠ.ΠΟ. Θεμιστοκλής Βλαχούλης, η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιουλία Παπαγεωργίου, ο αναπληρωτής καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας ΑΠΘ Αναστάσιος Τάντσης-, καθώς και η διευθύντρια του ΕΚΒΜΜ Φλώρα Καραγιάννη. Παρούσα στη συνάντηση ήταν και η πρέσβης της Ελλάδας στα Σκόπια Σοφία Φιλιππίδου.
Κατά τη συνάντηση εργασίας επιβεβαιώθηκε το εξαιρετικό κλίμα παραγωγικής και αποδοτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών καθώς και η κοινή δέσμευση για τη συνέχιση αυτής της συνεργασίας, με στόχο τη συντήρηση και την αναστήλωση του σπουδαίου βυζαντινού μνημείου.