«Αν αγαπάς τον τόπο σου, αγαπάς και τα παιδιά κι αν αυτά τα σπρώχνεις στην πεδιάδα της αγάπης, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να τους φορτώνεις το μυαλό με ιστορίες, μνήμες και εικόνες. Άλλως ο τόπος θα πάψει να υπάρχει κι ότι κι αν προσπάθησες θα γκρεμιστεί χωρίς καν να ακουστεί θόρυβος».
Αυτή την αρχή ζωής αλλά και λειτουργήματος ως δάσκαλος μοιράστηκε με το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γεώργιος Σμπώκος ο Ανωγειανός εκπαιδευτικός που συμπορπάτησε, όπως λένε στην Κρήτη, με το όραμα του για μορφωμένα παιδιά, κοινωνική πρόοδο, διατήρηση της ταυτότητας του Ψηλορείτη και πριν το 1960 στον τόπο του, στο χωριό του στα Ανώγεια.
«Αυτό συμβαίνει όταν ως έργο σου και στόχο σου βάνεις να ξεκινήσεις όσα και για όσο μπορείς την ανάπτυξη στον πολιτισμό και να μεταλαμπαδεύσεις αρχές, αξίες, φρόνηση και αγάπη για τα γράμματα στα μικρά παιδιά και τους νέους. Για αυτό σου λέω ξαναγεννήθηκα».
Όπως μας είπε, δεν μπορούσε όλο αυτό που αισθανόταν για τα τιμημένα και ιστορικά Ανώγεια να το θάψει στο συναίσθημα του. Για το λόγο αυτό αποφάσισε να γράψει βιβλία τα οποία θα βοηθούσαν στην διατήρηση της μνήμης σε όλους αλλά κυρίως στους νέους. «Η μνήμη δεν είναι μόνο για να κάνεις καλές παρέες. Αυτή σε οδηγεί στο αύριο, η μνήμη σου διορθώνει λάθη και αυτή λειτουργεί ως σοφός γέροντας για τις αποφάσεις που πρόκειται να πάρεις. Η μνήμη παιδιά μου, τα έχει όλα. Μουσική, ιστορίες, παραμύθια, αγώνες, χαρά και θρήνο, δάκρυα και ιδρώτα. Η μνήμη ειδικά που περνάει μέσα από τις λέξεις μοιάζει σαν ένα βαρύ αποτύπωμα στη γη».
Τα πάνω από 30 βιβλία του δασκάλου, ερευνητή, λαογράφου, αφορούν σε ένα τεράστιο αρχείο που ενώνει το πολύ πίσω, με το χθες και το σήμερα με τις προσδοκίες για το αύριο, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ ΜΠΕ. Το 1992 αποφάσισε να γράψει το πρώτο του βιβλίο και παρά την προχωρημένη ηλικία του, αισθάνεται πολύ ζωντανός και δεν «έχω λόγο να σταματήσω… Συνεχίζω γιατί αγαπάω. Τα Ανώγεια και τα παιδιά είναι η δύναμη μου και έτσι φωλιάζω μέσα στα βιβλία μου από τραγούδια μέχρι θρύλους, από εικόνες τις ορεσίβιας ζωής, μέχρι την αστεία καθημερινότητα, τους ιδιωματισμούς της γλώσσας μας, τα ήθη και τα έθιμα μας, όλα όσα ορίσουν το πρόσωπο και την κορμοστασιά των Ανωγείων στο πέρασμα των αιώνων. Κι όλα αυτά μέσα από βαθιά έρευνα, προσωπικές μαρτυρίες, κουβέντες με συντοπίτες μου και άλλους, όπως και από το προσωπικό μου αρχείο».
Επιμένει πως αν οι Ανωγειανοί ασχοληθούν σοβαρά με την ιστορία τους και τη διδάξουν εφ όλης της ύλης στα παιδιά και τα εγγόνια τους: «…αυτός ο τόπος έχει πολλά να κερδίσει. Μα και η Κρήτη θα βγει κερδισμένη, μα και όλη η Ελλάδα. Και δεν μιλώ εγωιστικά. Με πόνο μιλώ διότι κραυγή βγάνω να ακουστώ, πως χωρίς την παράδοση μας και τα στοιχεία του τοπικού μας πολιτισμού, θα χαθούμε σε μία αδηφάγα δεξαμενή, απρόσωπων και γρήγορων πληροφοριών που ο μέσος όρος ζωής τους είναι μερικά λεπτά, άντε μερικές ώρες».
Διετέλεσε δύο φορές δήμαρχος και νιώθει περήφανος για τις θητείες του όπως περήφανος νιώθει και για την πορεία του ως δάσκαλος. «Η πρόταση μου προς όλους τους δασκάλους, είναι να μάθουν στα παιδιά την κριτική σκέψη, να τα οδηγήσουν στην αγάπη για το διάβασμα ώστε να έχουν εγκυκλοπαιδικές και άλλες γνώσεις. Να μπορούν να σταθούν σε όποια γωνιά της γης βρεθούν. Να μπορούν τα παιδιά μας να γίνονται πρεσβευτές και υπέρμαχοι της ιστορίας, της μνήμης, σήμερα πια που έχουν και τα όπλα με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνία. Δυστυχώς διαπιστώνω πως οι νέοι μας αφήνουν το παρελθόν να ξεθωριάζει, να χάνεται και πίστεψε με, δακρύζω κάποια βράδια καθισμένος στον καναπέ δίπλα στο γραφείο μου… Χρέος σας είναι και εσάς των δημοσιογράφων να πείτε πως χωρίς παρελθόν δεν μπορούμε να πάμε πουθενά και ό,τι δημιουργηθεί τώρα με τον τεχνικό πολιτισμό θα είναι κούφιο και ανούσιο και αδύναμο και τα πάντα που δεν θα μπορεί να χαράξει δρόμο για τις νεότερες γενιές, ώστε να προχωρήσουν σωστά».
Όταν τον ρωτήσαμε για το τι σημαίνει πατάμε σωστά, μας είπε με συγκίνηση στα μάτια του… «πρέπει να πατήσεις ρίζες εάν δεν πατήσεις ρίζες, δεν θα μπορέσεις να φτάσεις πουθενά. Να σου πω κάτι αλλά μη με παρεξηγήσεις. Δυστυχώς βλέπω πολλά πράγματα με την οπτική και την εμπειρία του δασκάλου. Ως δάσκαλος δεν με ικανοποιεί η πορεία που έχει πάρει η εκπαίδευση. Εμείς με τα λίγα ως εφόδια, μετά την απελευθέρωση, τελείωσα την Ακαδημία το 1955, θυμάμαι πως το πρώτο μέλημα μας ήταν τα παιδιά πρώτα να τα κάνουμε ανθρώπους. Μετά έρχεται η γνώση και τα γράμματα… αυτό που σου λέω το υπηρετήσαμε με πάθος όλοι οι δασκάλοι και φέραμε αποτελέσματα. Το βλέπω σήμερα από τους μαθητές μου οι οποίοι όντως είναι μπορώ να σου πω τα καταφέρανε , πολλοί γίνανε επιστήμονες κάποιοι γίνανε σπουδαίοι στον τομέα τους μα όλοι τους διατηρούν την αξιοπρέπεια και την ανθρωπιά τους. Η πολιτεία πιστεύω πως πρέπει οπωσδήποτε να λάβει υπόψη της ορισμένα πράγματα τα οποία έχει παραλείψει εδώ και χρόνια, με αποτέλεσμα να μειώνεται και να χάνετε το παρελθόν και μαζί κάποιες αξίες που μας κρατήσανε όρθιους ως κοινωνίες».
Η πρόταση του δασκάλου, όπως αγαπάει να τον λένε, είναι «…απλή. Αρκεί να πει η πολιτεία στην περιφέρεια, στους δήμους, τις μικρές κοινωνίες ότι θα τους βοηθήσει με κάθε τρόπο να συλλέγουν και να διαφυλάξουν τοπικές πληροφορίες και στοιχεία. Να γράφεται η ιστορία και να γίνονται και μελέτες μέσω των οποίων θα μελετούνται τα προβλήματα. Ό,τι έχει ο τόπος, να αποτελούν όλα αντικείμενα μελέτης και να μπούνε ειδικά βιβλιαράκια μέσα στο σχολικό πρόγραμμα ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν να συμμετέχουν, να έχουν άποψη και λειτουργία στα κοινά. Όλα τα κοινά, από το χθες μέχρι το σήμερα. Τα παιδιά να δεις θα ξυπνήσουν, θα νιώσουν υπεύθυνα, θα πάρουν ρόλους και δε θα αισθάνονται ότι είναι σε μία γωνιά με απέναντι τους αδιάφορους δασκάλους, γονείς συνάνθρωπους». Όπως μαρτυράει, αυτό το έκανε ο ίδιος από το 1950, πριν ακόμα πάει να σπουδάσει δάσκαλος. Άρχισε να τον απασχολεί το θέμα των στοιχείων τα οποία θα τον βοηθούσαν να προχωρήσει, να μάθει περισσότερα για την κοινωνία και να εξελιχθεί ως άνθρωπος. «Δεν είμαι κολλημένος. Απεναντίας, νιώθω πολύ πιο ελεύθερος έχοντας τη γνώση για όσα με ακολουθούν ως ιστορία, για όσα έζησα και ζω ως μέλος κοινωνίας και για όσα σκέφτομαι για το αύριο στο οποίο θα ζήσουν τα παιδιά μας. Ξέρεις στις ιστορίες που γράφω και στα βιβλία μου και αφορούν στην παράδοση υπάρχει και μία επανάσταση προσωπική δική μου. Όταν επέστρεψα από Γερμανία όπου είχα πάει να υπηρετήσω, ήρθα σε σύγκρουση με το πρόγραμμα που είχαν δώσει στα σχολεία, διότι είχαν καταργήσει την Ελληνική Γραμματική. Η επανάσταση μου ήταν πως προσωπικά την έβαζα τη γραμματική σε σημειώσεις, στα μαθήματα γλώσσας και παίρνω τον επιθεωρητή τηλέφωνο τον κ. Βρυξανάκη… ωραίος άνθρωπος… και του λέω Γιάννη, εγώ στην τάξη μου την γραμματική δεν θα την καταργήσω και θα σου τη βάλω και στο πρόγραμμα. Θα διδάξουμε την γραμματική Γιάννη, διότι ήξερα πόσο βοηθάει το αύριο των παιδιών. Και μου λέει ο επιθεωρητής… Κάνε Γιώργο ότι καταλαβαίνεις. Κι εγώ του ζήτησα να μου στείλει 23 βιβλία γραμματικής. Πίστεψε με, η γραμματική βοηθάει ακόμα και στο χαρακτήρα ενός παιδιού καθώς μεγαλώνει και ωριμάζει».
Στα Ανώγεια και στον Μυλοπόταμο, ο δάσκαλος Γιώργος Σμπώκος χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης, διότι όπως επισημάνθηκε από πολλούς στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, φροντίζει για το μέλλον των παιδιών και των νέων. «όσα δεν μπορούμε εμείς να κάνουμε με την ιστορία μας και την παράδοση, όσα δεν ξέρουμε να κάνουμε σχετικά με τη διάπλαση χαρακτήρων, τα κάνει ο δάσκαλος ο Σμπώκος από παλιά μέχρι σήμερο», μας είπαν εκφράζοντας την πεποίθηση πως τέτοιους δασκάλους έχει ανάγκη η σημερινή γενιά.
«Εγώ στον μαυροπίνακα έγραφα και ταυτόχρονα έλεγα στα παιδιά, ώστε να ακούν και να βλέπουν, το πόσο σπουδαίο είναι να είσαι σωστός άνθρωπος στη ζωή σου. Κι αυτό είναι χωνεμένο και στα τόσα βιβλία μου, τα οποία όταν τα διαβάσει κάποιος αντιλαμβάνεται με μεγάλη ευκολία πως οι κοινωνίες στα δύσκολα και στα ακόμη πιο δύσκολα πήγαν μπροστά και επιβίωσαν λόγω των καλών ανθρώπων. Αυτή την αλήθεια να τη γράψεις. Θέλω να τη δω γραμμένη», ήταν οι τελευταίες κουβέντες του Γεωργίου Σμπώκου πριν σηκωθεί από την καρέκλα του για να χαιρετιστούμε… Ανώγειανη πρεπιά ο κ. Σμπώκος που μετά από εννέα δεκαετίες ζωής μπορεί ακόμη να νοιάζεται και να δακρύζει για τους νέους και το αύριο του τόπου του, εκεί στις πλαγιές του Ψηλορείτη.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ