Τα τελευταία 10 χρόνια, τα ποσοστά καρκίνου του παχέος εντέρου μεταξύ των ηλικιών 25 έως 49 ετών έχουν αυξηθεί σε 24 χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ, της Γαλλίας, της Αυστραλίας, του Καναδά, της Νορβηγίας και της Αργεντινής.
Οι ερευνητές από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS) και τη Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), εξέτασαν δεδομένα από 50 χώρες, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα τα αίτια της αύξησης αυτής. Στις 14 από τις 50 χώρες, η αυξητική τάση παρατηρήθηκε μόνο στους νεότερους ενήλικες, με τα ποσοστά των ηλικιωμένων να παραμένουν σταθερά. Τα αποτελέσματα είναι τα πιο πρόσφατα σε μια σειρά από μελέτες που περιγράφουν μια παρόμοια αύξηση περιστατικών καρκίνου στους νέους.
Ο καρκίνος του μαστού είναι μια μορφή καρκίνου όπου η τάση είναι εμφανής. Μια νέα έκθεση της ACS διαπίστωσε ότι ενώ οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού στις γυναίκες μειώθηκαν κατά περίπου 10% την τελευταία δεκαετία, τα ποσοστά αυξάνονται κατά 1% ετησίως συνολικά – και 1,4% ετησίως για τις γυναίκες κάτω των 50 ετών.
Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, αυτή η τάση φαίνεται ότι ξεκίνησε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η παγκόσμια επίπτωση του πρώιμου καρκίνου αυξήθηκε κατά 79% μεταξύ 1990 και 2019, με τον αριθμό των θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο σε νεότερους να αυξάνεται κατά 29%. Μια άλλη έκθεση που δημοσιεύθηκε στο «The Lancet Public Health» περιέγραψε πώς τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου στις ΗΠΑ αυξάνονται σταθερά μεταξύ των γενεών και ιδιαίτερα στους Generation Xers και στους Millennials.
Οι ειδικοί λένε ότι οι ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος, μια ασθένεια όπου οι περισσότεροι άνθρωποι διαγιγνώσκονται στα 70 τους, είναι μερικές φορές δεκαετίες νεότεροι από ό,τι θα περίμενε κανείς.
«Δεν είναι ασυνήθιστο για μένα να βλέπω κάποιον κάτω των 40 ετών με καρκίνο του παγκρέατος», λέει η Αϊλίν Ο’Ράιλι, ογκολόγος γαστρεντερικού στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη. «Το βλέπω σχεδόν κάθε εβδομάδα, και είναι τρομακτικό. Αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται στην ακμή της ζωής, κάνουν οικογένειες και έχουν κάθε λόγο να θέλουν να ζήσουν. Οι συνέπειες για την κοινωνία είναι βαθιές» τόνισε.
Ενώ οι ογκολόγοι συνήθως θεωρούν ότι οι καρκίνοι σε νεότερους ανθρώπους είναι κατά κύριο λόγο συνέπεια κληρονομικών παραγόντων κινδύνου, όπως οι μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, όλο και περισσότεροι ασθενείς φαίνεται να μην έχουν εμφανή γενετική προδιάθεση. Η ερευνήτρια είπε ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων που βλέπει, δεν υπάρχει προφανής γενετική εξήγηση, και όταν οι όγκοι από ασθενείς ηλικίας 20, 30 ή 40 ετών μελετώνται στο εργαστήριο, φαίνεται να είναι πιο επιθετικοί σε σύγκριση με εκείνους ενός ηλικιωμένου ασθενούς που πάσχει από την ίδια νόσο.
Εκτός από την αναγνώριση της τάσης, οι ειδικοί προσπαθούν να κατανοήσουν τους παράγοντες πίσω από αυτή. Οι συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The Lancet» εκτιμούν ότι εάν αυτή η τάση συνεχιστεί, θα μπορούσε τελικά να αυξήσει τη βαρύτητα των ασθενειών στο μέλλον, ανακόπτοντας και ακόμη και ανατρέποντας δεκαετίες προόδου της δημόσιας υγείας στην καταπολέμηση του καρκίνου.
Τι συμβαίνει λοιπόν
Ίσως η πιο προφανής εξήγηση έχει να κάνει με τον ρόλο της παχυσαρκίας και του μεταβολικού συνδρόμου, καταστάσεις που έχουν συσχετιστεί με την αύξηση του κινδύνου καρκίνου μέσω της αύξησης της φλεγμονής σε όλο το σώμα και της απορρύθμισης βασικών ορμονικών οδών.
Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι η συσσώρευση υπερβολικού σωματικού βάρους μεταξύ 18 και 40 ετών σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης 18 διαφορετικών καρκίνων, ενώ η μελέτη του Lancet διαπίστωσε ότι 10 από τους 17 καρκίνους που προσβάλλουν νέους ανθρώπους στις ΗΠΑ είναι κακοήθειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως ο καρκίνος των νεφρών, των ωοθηκών, του ήπατος, του παγκρέατος και της χοληδόχου κύστης καθώς και το μυέλωμα.
«Τα συνολικά στοιχεία δείχνουν την αλλαγή του τρόπου ζωής», λέει ο Σούτζι Ογκίνο, καθηγητής παθολογίας και επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ο οποίος ερευνά την αύξηση των καρκίνων πρώιμης έναρξης. «Καθένας από εμάς έχει χιλιάδες γενετικές παραλλαγές, ορισμένες από τις οποίες αυξάνουν ελάχιστα τον κίνδυνο καρκίνου. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται ακόμη περισσότερο όταν συνδυάζεται με κάποιες περιβαλλοντικές αλλαγές. Γνωρίζουμε ότι η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφίμων, η σταθερή υψηλή γλυκόζη στο αίμα και η ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη δεν αυξάνει μόνο τον κίνδυνο διαβήτη αλλά και του καρκίνου» εξήγησε ο ερευνητής.
Ωστόσο, δεν ευθύνεται μόνο η παχυσαρκία για αυτή την τάση. Πολλοί από τους νεότερους ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος που βλέπει η ερευνήτρια είναι σε καλή φυσική κατάσταση και φαινομενικά υγιείς. Ο Ογκίνο πιστεύει ότι για την αυξητική τάση μπορεί να ευθύνονται κάποιες καρκινογόνες ουσίες. Ενώ οι επιδημιολόγοι μελετούν εδώ και καιρό τη σχέση μεταξύ καπνίσματος και καρκίνου, τα ποσοστά των καπνιστών έχουν μειωθεί αισθητά τις τελευταίες δεκαετίες με τον ΠΟΥ να διαπιστώνει ότι μόλις 1 στους 5 ενήλικες καταναλώνει προϊόντα καπνού, σε σύγκριση με 1 στους 3 το 2000.
Ο Ογκίνο πιστεύει ότι μια σχέση που παραβλέπεται σε μεγάλο βαθμό είναι η αξιοσημείωτη αλλαγή στα πρότυπα ύπνου σε όλο τον κόσμο που έχει συμβεί σε 50-100 χρόνια. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η μέση διάρκεια ύπνου των παιδιών και των εφήβων μειώθηκε κατά 60 λεπτά τη νύχτα μεταξύ 1905 και 2008. Μια μελέτη του 2021 που εξέτασε δεδομένα από την English Longitudinal Study of Ageing, μια βάση δεδομένων που περιέχει πληροφορίες από περισσότερα από 10.000 άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, βρήκε συσχέτιση μεταξύ της κακής ποιότητας ύπνου και του αυξημένου κινδύνου καρκίνου.
Ωστόσο, ο Ογκίνο εκτιμά ότι δεν υπάρχει ένας μεμονωμένος παράγοντας κινδύνου που εμπλέκεται σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις πρώιμης έναρξης καρκίνου, αλλά αντίθετα μια συρροή παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόσου. Σε συνδυασμό με τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, πολλοί επιστήμονες του καρκίνου πιστεύουν ότι μια βασική κινητήρια δύναμη για αυτές τις ασθένειες είναι οι συνέπειες διαφόρων τοξικών αλλαγών στο έντερο. Άλλοι ερευνητές έχουν προτείνει ότι ορισμένα συστατικά που περιέχονται στα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να παίζουν ρόλο στην προώθηση της φλεγμονής και της βλάβης του DNA μέσα στο παχύ έντερο.
Οι ερευνητές εξετάζουν αν τα αντιβιοτικά μπορεί να αποτελουν επίσης παράγοντα κινδύνου, καθώς η χρήση τους σε όλο τον κόσμο έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Συνολικά, η παγκόσμια κατά κεφαλήν κατανάλωση αντιβιοτικών αυξήθηκε σε όλες τις ηλικιακές ομάδες μεταξύ του 2000 και του 2015, κάτι που η Ο’Ράιλι πιστεύει ότι αποτελεί βασική αιτία ανησυχίας. Δεδομένης της ικανότητας των αντιβιοτικών να εξαλείφουν μεγάλες εκτάσεις βακτηριακών ειδών και έτσι να αναδιαμορφώνουν δραστικά το μικροβίωμα του εντέρου με δυνητικά επιβλαβείς τρόπους, η αύξηση της χρήσης αντιβιοτικών έχει συνδεθεί στο παρελθόν με τον καρκίνο του πνεύμονα, τα λεμφώματα, τον καρκίνο του παγκρέατος, το νεφροκυτταρικό καρκίνωμα και το πολλαπλό μυέλωμα.
Τα τελευταία 10 χρόνια, ο Ογκίνο και οι συνεργάτες του σε όλο τον κόσμο έχουν δημοσιεύσει πολυάριθμες μελέτες σχετικά με ορισμένα ευκαιριακά παθογόνα τα οποία φαίνεται να είναι ικανά να εισβάλλουν στο έντερο και να οδηγούν σε κυτταρικές αλλαγές που αυξάνουν τον κίνδυνο εξέλιξης του καρκίνου.
Απέχουμε ακόμη αρκετά από το να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε ακριβώς γιατί διαφορετικές ομάδες ανθρώπων αναπτύσσουν καρκίνο πρώιμης έναρξης.
«Υπάρχει τεράστια ανάγκη για έρευνα ώστε να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει και τι υποκινεί αυτές τις ασθένειες σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο. Θεωρώ απίστευτα τρομακτικό το γεγονός ότι βλέπουμε τα περιστατικά του καρκίνου του παγκρέατος και άλλων καρκίνων συμπαγών οργάνων να αυξάνεται στους νέους. Για μένα, πρόκειται για μια διαφαινόμενη κρίση δημόσιας υγείας» κατέληξε η Ο’Ράιλι.
