Σε μια κοινωνία που αλλάζει διαρκώς και γίνεται ολοένα πιο πολυφωνική, η έννοια της συμπερίληψης δεν αποτελεί πλέον πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Από τα σχολεία και τους χώρους εργασίας μέχρι τον δημόσιο λόγο και τα μέσα ενημέρωσης, το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχουν διαφορές, αλλά πώς επιλέγουμε να τις αντιμετωπίσουμε. Στον πυρήνα αυτής της συζήτησης βρίσκεται η γλώσσα: οι λέξεις που χρησιμοποιούμε, οι όροι που αποφεύγουμε και τα μηνύματα που συνειδητά ή ασυνείδητα μεταφέρουμε. Γιατί η γλώσσα δεν περιγράφει απλώς την πραγματικότητα αλλά την διαμορφώνει. Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Διαμορφώνει αντιλήψεις, επηρεάζει συμπεριφορές και συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούμε αναπαράγει στερεότυπα και αποκλεισμούς. Για τον λόγο αυτό, δημιουργήθηκε από το Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας (ΚΜΟΠ) το «Παιχνίδι της Συμπερίληψης», ένα νέο εκπαιδευτικό εργαλείο που μετατρέπει τη συζήτηση γύρω από τη συμπεριληπτική γλώσσα σε βιωματική εμπειρία.
Σε πρόσφατη έρευνα του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, διαπιστώνεται ότι ενώ πολλές ελληνικές σχολικές αυλές θεωρούνται λειτουργικά επαρκείς, παραμένουν κάθε άλλο παρά συμπεριληπτικές. Οι επίμονες ελλείψεις στην προσβασιμότητα, την ανταπόκριση των φύλων και την χωρική ποικιλομορφία περιορίζουν την ισότιμη συμμετοχή, υπογραμμίζοντας την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχολικής αυλής όχι ως περιφερειακού χώρου αναψυχής αλλά ως βασικού εκπαιδευτικού και κοινωνικού χώρου.
Εμπνευσμένο από τη λογική του γνωστού παιχνιδιού περιγραφής λέξεων, το παιχνίδι του ΚΜΟΠ καλεί τα συμμετέχοντα άτομα να περιγράψουν έννοιες αποφεύγοντας λέξεις και εκφράσεις που συνδέονται με διακρίσεις ή αποκλεισμούς. Απευθύνεται σε νεαρά άτομα, εκπαιδευτικούς, οργανισμούς νεολαίας, επαγγελματίες των ΜΜΕ, ομάδες και κοινότητες που θέλουν να μιλούν με τρόπο που προάγει την ισότητα και τον σεβασμό.
Μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού, οι παίκτες και οι παίκτριες έρχονται αντιμέτωποι με τη δύναμη της γλώσσας στην πράξη: πώς μια φαινομενικά «αθώα» λέξη μπορεί να αποκλείει, και πώς μια εναλλακτική διατύπωση μπορεί να ανοίγει χώρο για περισσότερη κατανόηση και σεβασμό.
Το «Παιχνίδι της Συμπερίληψης» έχει αποκλειστικά επιμορφωτικό χαρακτήρα, προσφέρεται χωρίς οικονομική επιβάρυνση και στοχεύει να λειτουργήσει ως εργαλείο εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης και διαλόγου, υπενθυμίζοντας ότι η προώθηση της ισότητας και της διαφορετικότητας ξεκινά από κάτι απλό αλλά καθοριστικό: τον τρόπο που μιλάμε.
Σύμφωνα με την ερευνήτρια του ΚΜΟΠ, Γεωργία Αλεξάνδρου, «τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι και δεν πρέπει να μένουν στην θεωρία. Στην πραγματικότητα είναι μια καθημερινή πρακτική που ξεκινά από τον τρόπο που μιλάμε και τον σεβασμό που δείχνουμε στις διαφορετικές ταυτότητες γύρω μας. Γιατί, τελικά, οι λέξεις έχουν δύναμη. Αυτή τη δύναμη ας την χρησιμοποιήσουμε θετικά».
Η συμπερίληψη δεν επιτυγχάνεται μόνο με νόμους, πολιτικές ή καλές προθέσεις. Ξεκινά από τον καθημερινό λόγο, από τον τρόπο που μιλάμε για τους άλλους και, τελικά, από τον τρόπο που τους αναγνωρίζουμε. Μια γλώσσα ανοιχτή, σεβαστική και προσεκτική μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα αντί για φράγμα, δίνοντας χώρο σε περισσότερες φωνές να ακουστούν. Σε έναν κόσμο όπου οι λέξεις ταξιδεύουν γρήγορα και επηρεάζουν βαθιά, η ευθύνη της συμπεριληπτικής γλώσσας δεν βαραίνει μόνο τους ειδικούς, αλλά την κοινωνία συνολικά.
Οι κάρτες είναι διαθέσιμες εδώ:
Ελληνικά: https://www.kmop.gr/wp-content/uploads/2024/12/Taboo-Cards_gr.pdf.
Αγγλικά: https://www.kmop.gr/wp-content/uploads/2024/12/Taboo-Cards_en.pdf.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ